Uit: 2002, USA
Regie: Spike Lee
Met: Edward Norton, Barry Pepper, Philip Seymour Hoffman, Brian Cox
Synopsis: Drugsdealer wordt betrapt door de politie en veroordeeld tot zeven
jaar gevangenisstraf. In zijn laatste dag op vrije voeten moet hij nog een
aantal zaken op een rijtje zetten.
Nog 24 uur. De boosheid van Montgommery Brogan wordt groter en groter. Hoe heeft hij zo stom kunnen zijn, zo gulzig? Nu heeft hij nog maar één dag vrijheid te genieten met familie, vrienden en zakenpartners voor hij voor 7 jaar de bak in gaat. De woede van Monty cumuleert tot een explosie middels een fraaie monoloog in de New Yorkse Ierse pub van zijn vader. Na iedere bevolkingsgroep een flinke ‘fuck-you’ te hebben uitgedeeld, kan hij alleen nog zichzelf de schuld geven. Dan volgt het verdriet om het verlies van zijn luxe leventje met zijn beeldschone vriendin. Tijdens zijn afscheidsfeestje, die avond, bekruipt hem vervolgens de acceptatie en de angst voor zijn toekomst als bajesklant. De zo zelfverzekerde drugsdealer is in een kleine 24 uur totaal veranderd en probeert zich zo klein mogelijk te maken. Hij probeert zich letterlijk tot pulp te reduceren. Het gevoel van onkwetsbaarheid is vervlogen.
Er valt voldoende te genieten in 25th Hour. Met name de acteurs maken het een plezier om naar te kijken. Mij viel vooral de relatief onbekende Barry Pepper op. Hij mag zich lekker breed maken als beursjockey die als eerste beseft wat Monty’s ondergang werkelijk betekent voor hun toekomst, om zich vervolgens te buiten te gaan aan typisch vals zelfbeklag. Waarom hebben zij als vrienden nooit iets ondernomen om Monty op het goede pad te krijgen terwijl ze wisten dat het ooit mis moest gaan? De rest van Monty’s directe omgeving lijkt hier echter geen last van te hebben. Het zijn twee tegengestelde reacties, makkelijke zelfbelijdenis en naïeve onschuld waarmee regisseur Spike Lee wellicht de hypocrisie rond Brogan wil onderstrepen. Daarentegen komen we over Norton’s karakter, Brogan, erg weinig te weten. De manier waarop hij straathond Doyle het leven redt en adopteert, is voor hemzelf het bewijs dat hij in principe een goed mens is. Een aantal keer wordt hij geconfronteerd met het feit dat zijn rijkdom is vergaard over het leed van anderen. Deze altruïstische daad is het bewijs dat hij ook een andere kant heeft. Maar feitelijk is de adoptie van de hond het bewijs van zijn goede judgement of character. Brogan zegt letterlijk dat hij zag dat de hond uit het goede hout gesneden is, een taai beest die niemand kwaad zal doen. Hij weet zo goed hoe de wereld in elkaar zit. Maar dit zelfvertrouwen blijkt uiteindelijk zelfoverschatting wanneer zijn drugspraktijken door een vertrouweling verlinkt worden aan de justitie.
De symbolische parallel met wat er met de stad New York is gebeurd sinds 11
september wordt door regisseur Lee niet onder stoelen of banken geschoven.
Overal is de ramp op de achtergrond aanwezig. In de bar van vader James
Brogan (Brian Cox) hangen foto’s van omgekomen brandweerlieden. Jeugdvriend
Francis’ appartement kijkt uit over Ground Zero. Maar regisseur Lee wil
altijd meer. De overvloed aan thema’s (9-11, het gevangenissysteem, de
Amerikaanse Droom, georganiseerde misdaad, multiculturele samenleving) dat
hij in één film wil verwerken wordt door zijn Amerikaanse criticasters ook
wel soapboxing genoemd. En ik moet zeggen dat het allemaal wat veel
wordt in deze film. Zo haakte ik met name af in het allerlaatste deel, het
25e uur, waarin Brogan zijn Amerikaanse droom beleeft. Lee’s boodschap gaat
voor een deel verloren door zoveel mogelijk onderwerpen op te hangen aan één
verhaal.
Ook is de productiekwaliteit wat onevenwichtig. Plompverloren wordt
gegoocheld met montage waarbij de actie enkele malen snel achter elkaar
wordt herhaald, zoals je in sommige actiefilms wel ziet. Een opzichtig
trucje dat hier niets toevoegt en slecht gedaan bovendien. Ook andere
camera-experimenten met dolly-shots halen het ritme uit de film. Toch gun ik
Lee zijn experiment want zijn hogedrukpan-methodiek leverde het zelden
geëvenaarde Do the Right Thing op. Zolang er een kans is dat hij dit niveau
ooit weer benadert, mag Lee op zijn zeepkist blijven staan.
New York is een stad van engelen en duivels, zo blijkt uit het werk van Spike Lee. Dit gaat in het bijzonder op voor 25th Hour, waarin Monty (Edward Norton) is gevallen voor de verlokkingen van het grootsteedse bestaan. Het leven dat hij heeft opgebouwd met de handel in drugs is comfortabel te noemen; een luxe appartement in de juiste buurt, de perfect inrichting en hij weet zijn knappe Portoricaanse vriendin blij te houden met designer kleding en juwelen.
Toch is de val onverbiddelijk. In datzelfde luxueuze appartement vindt de politie een grote lading ‘sh-i-i-i-t’ verstopt in het bankstel. Oeps. Dat betekent zeven jaar wegrotten in een cel in de beruchte Attaca gevangenis. In de laatste dag die hij nog vrijelijk kan doorbrengen is Monty er op het eerste gezicht vrij rustig onder. Hij loopt wat met de hond (die hij van een gewisse dood heeft gered; de enige daad waar Monty echt trots op mag zijn) en kijkt nog wat rond in de gangen van zijn oude school. De avond brengt hij door met zijn vader, een rol van de onvermijdelijke, maar ook onmisbare Brian Cox. Nadat de duisternis invalt gaat hij in de schemerzone van een plaatselijke nachtclub de strijd aan met de engelen en duivels uit zijn leven.
Spike Lee is ook in 25th Hour bij tijd en wijle weer de grote moralist, die al zichtbaar is sinds Do the right thing. Maar 25th Hour is gespeend van het harde realisme van zijn eerdere films. Het lijkt er op dat Koyaanisquaatsi een bron van inspiratie is geweest, zoals in de caleidoscoop van etnische groeperingen die, na vervloekt te zijn door Monty, met medelijden de camera in kijken. Een andere echo is die van Fight Club, waarbij Edward Norton weer vol overtuiging het lijdend voorwerp mag spelen. En er is het decor van het verwoeste ground zero, waartegen zich de dialoog van twee vrienden ontspint over de val van Monty. We roepen de verwoesting over onszelf af met onze manier van leven, zo lijkt de boodschap. De enige troost die ons zondaars rest is die van het 25ste uur.
Vrienden,
Zonder verder oponthoud.
VW, hoe ziet jouw dag eruit…