Uit: 2005, USA
Regie: Christopher Nolan (Insomnia)
Met: Christian Bale, Katie Holmes, Michael Caine, Morgan Freeman, Tom Wilkinson, Gary Oldman, Liam Neeson, Rutger Hauer, Ken Watanabe
Synopsis: De jonge Bruce Wayne ziet zijn ouders voor zijn ogen doodgeschoten worden. Vol wrok en woede groeit de rebelse Wayne op om Gotham City voorgoed de rug toe te keren wanneer hij volwassen is. In het verre Oosten wordt hem discipline en vechtkunst bijgebracht door een mysterieuze sekte. Wanneer hij zich ook door de sekte verraden voelt, besluit hij terug te keren naar zijn geboortestad om daar anoniem orde op zaken te stellen. Nu nog een geschikte vermomming vinden…
Woede en angst liggen dicht bij elkaar en de ene emotie kan snel omslaan in de andere. Wanneer je je bedreigt voelt moeten de hersenen snel beslissen om ofwel te vluchten (angst) of om aan te vallen (woede). Wanneer er geen beslissing gemaakt kan worden volgt er complete verlamming, zoals een dier gevangen in de koplampen van een aanstormende auto.
Bruce Wayne's grootste angst is de vleermuis, welke zijn eigen woede symboliseert. Zijn twee basisemoties conflicteren dus en de angst voor zijn woede en schuldgevoel (boosheid over zijn eigen onmacht) wat betreft de dood van zijn ouders verlamt hem. De oplossing ligt in het zelf worden van zijn grootste angst, waardoor de angst verdwijnt en daarmee zijn woede een wapen wordt. Wat er overblijft is een onophoudelijke drang om dingen recht te zetten en het kwaad te bestrijden.
Het thema angst komt ook naar voren in de persoon van de 'superschurk' in deze Batman-verfilming: de Scarecrow (Cillian Murphy). Deze psychiater gebruikt angst als zijn wapen en kan door een chemisch goedje mensen zodanig traumatiseren dat ze compleet gek worden. Dus wederom moet hij de strijd aan met angst zelf, of zoals de Scarecrow zelf zegt: "There is nothing to fear but fear itself."
Nog niet eerder is geprobeerd de psychologie achter de figuur Batman te ontrafelen. Bij de voorgaande films werd Batman als gegeven gezien en er geen verklaring gegeven voor waarom hij is wie hij is. Christopher Nolan heeft hiermee zeker het meest interessante aspect van de strip tot onderwerp van zijn film gemaakt. Het eerste deel van de film concentreert zich compleet op de psychologische ontwikkeling die Bruce Wayne meemaakt. Hierdoor wordt hij een realistisch personage, iets wat ook een grote kracht achter de Spiderman films was.
Maar des te bizar wordt het wanneer hij zich vervolgens verkleedt als vleermuis. "A guy who dresses up as a bat clearly has issues," zegt Bruce Wayne over zichzelf. En je kunt inderdaad niet ontkomen aan het gevoel dat die man in dat vleermuispak gewoon niet helemaal spoort. Dit maakt dat je je toch wat te weinig met de vleermuisman kan identificeren, ondanks het uitmuntende spel van Christian Bale. Batman Begins heeft sowieso een fantastische (voornamelijk Britse) cast, waarin naast Bale met name Michael Caine, Tom Wilkinson en Cillian Murphy zich van hun beste kant laten zien. Gecombineerd met het uitstekende script (de sporadische onlogica daargelaten), prachtige vormgeving en de (soms iets al te) flitsende actiescènes overklast Batman Begins zijn voorgangers en wordt naar hetzelfde niveau getild als Spiderman.
VW
Ergens in het najaar van 1989 ga ik voor het eerst met een vriendje zelfstandig naar de bioscoop. Een kleine onderneming omdat er in het geboortedorp geen bioscoop staat. Er moet dus naar de grote stad, Tilburg, gefietst worden. Maar het blijkt de investering (inclusief 13 gulden 50 voor de bioscoopkaartjes) waard. Vanaf het balkon van de zaal in bioscoop de Heuvelpoort blijkt de film (waarvan ik al maanden plaatjes in mijn agenda aan het plakken was) een groots fantasiespektakel. Het is Tim Burton's Batman. Voor het kritisch oog verhouden de overweldigende productie en bombast zich slecht met het kwakkelende verhaal maar voor de jeugdige geest is het een feest.
De jaren daarna heb ik (en de rest van de wereld met mij) Batman met afnemende interesse gevolgd. Burton's tweede deel was te veel een rariteitenkabinet in een donkere studioloods en de andere delen werden vakkundig de nek omgedraaid door Joel Schumacher. Maar dit jaar wist de Caped Crusader de aandacht weer te trekken door het aanstellen van Memento's Christopher Nolan en American Psycho's Christian Bale op de centrale posities. Batman Begins beloofde een serieuzer, donkerder en respectvollere accent te krijgen. Ten koste van de humor, dat wel.
Maar niet alleen de humor gaat verloren. Ook mijn hoop op enige psychologische verdieping in plaats van superheldenverheerlijking blijkt (weer eens) tevergeefs. Batman blijft dezelfde übermensch die hij altijd was met de vetste gadgets en rechtlijnige motivatie: corruptiebestrijding in naam van de vader. In geen velden of wegen is de psychologische spanning van Nolan's eerdere films Memento of Insomnia te bekennen. Het verhaal is hoofdzakelijk opgehangen aan een berg actiescènes en de dialogen zijn inwisselbaar met elke ander superhelden of fantasy film. Wanneer één van de sekteleden Bruce Wayne martial arts kneepjes bijbrengt, gaat diens begeleidende betoog het ene oor in en het andere uit. Hoogdravende teksten: "You traveled the world... Now you must journey inwards... to what you really fear... it's inside you... there is no turning back.", zijn alleen bedoeld om de volgende actiescène in te leiden.
Daarnaast springt nog iets in het oog. Gotham City is dit keer minder gotisch en de schurken zijn minder uitzinnig dan we gewend zijn. Het verhoogde realisme blijft ergens tussen Tim Burton's Gotham City en het New York van Spider-Man hangen. Batman Begins ontkomt daarbij niet aan het manco van de meeste verfilmde comics; de mise en scène wisselt in zulk hoog tempo dat de stad niet tot leven wil komen. Tussen de landhuizen, monorails en gekkenhuizen blijft Gotham City karakterloos. Het zal de kijker worst zijn of deze stad gered wordt uit handen van Scarecrow of Ra's Al Ghul.
Toch is het resultaat niet zeer teleurstellend. De opgroeiende Bruce Wayne en Batman worden omringd door een geweldige cast. Namen als Oldman, Freeman, Caine, Wilkinson en Hauer kunnen elke kwakkelende block buster de hoognodige body geven. En, eerlijk is eerlijk, het is wel erg naïef om op boeiende karakterontwikkeling te rekenen in een mainstream superheldenfilm. Het fietstochtje naar de bioscoop en omgerekend 16 gulden 50 (= 1,5 % bioscoopinflatie per jaar) voor een kaartje leveren ternauwernood hun waarde op. Maar dit jaar geen plaatjes van de Vleermuisman in mijn agenda.
Ladies and Gentleladies,
We're gonna turn it up a notch. Weer vier nieuwe recensies van twee (wat oudere) films in FYEO 150. Time sure flies!
JB Begins,