Uit: 2003, USA
Regie: Tim Burton (Sleepy Hollow, Planet of the Apes, Sweeney Todd)
Met: Ewan McGregor, Albert Finney, Steve Buscemi,Helena Bonham Carter, Marion Cotillard, Billy Crudup, Robert Guillaume, Jessica Lange, Alison Lohman
Synopsis: William Bloom bezoekt zijn vader aan diens sterfbed. Een man die zijn hele leven garant stond voor fantasieverhalen. William hoopt hem eindelijk beter te leren kennen. Vader Ed Bloom steekt echter weer als van ouds van wal met zijn sprookjesachtige avonturen.
Wat is realiteit en wat is fictie? En waar gaat het om als je iets vertelt? Of het interessant en onderhoudend is, of dat het zo precies mogelijk de feiten weergeeft? Daar gaat Big Fish voor een groot gedeelte over. De echte wereld is op zijn best saai en oninteressant en kan alleen leuker gemaakt worden door hem leuker voor te stellen. Het thema deed me een beetje denken aan dat van La Vita è bella. De wereld speelt zich uiteindelijk in je hoofd af en daar heb je de mogelijkheid die te veranderen.
Je kunt zeggen dat dit de centrale gedachte is in het werk van regisseur Tim Burton, die een meester is in het creëren van surrealistische werelden, zoals in Beetlejuice, Edward Scissorhands, Batman en Sleepy Hollow. Het zijn moderne sprookjes die zo prachtig visueel zijn vormgegeven dat je moeiteloos in de nieuwe werkelijkheid opgaat. Het is een kunst om een ongelofelijk verhaal op een geloofwaardige en meeslepende manier neer te zetten, zowel door vertelling als door film.
Maar als iets belangrijk voor je is heb je de behoefte om de koude feiten te kennen, ook al zijn die niet zo spectaculair of interessant. Will krijgt het gevoel dat zijn vader zich schaamt voor zijn leven als hij blijft weigeren om op een realistische manier over zijn leven te vertellen. Hierdoor raakt hij juist in de veronderstelling dat het leven van zijn vader weinig heeft voorgesteld en dat hij te laf is om die realiteit te accepteren.
Ed Bloom (een uitmuntende Albert Finney) wil echter dat zijn zoon minder kleingeestig wordt en een interessanter leven gaat lijden, dat meer lijkt op dat van hemzelf vroeger. Hij wil dat Will ophoudt met rationeel over dingen na te denken en zijn geest meer de ruimte geeft, groter laat worden, om rare dingen te bedenken en te doen, en zich niet te laten vangen in een doodsaai leven.
Dit laatste wordt prachtig verbeeld door de grote vis (die staat voor de reusachtige gedachtewereld en geest van Ed Bloom en misschien wel die van Tim Burton zelf) die in de rivier (van het leven) langs alle vishaken zwemt en zich niet laat verleiden om toe te happen en zich te laten vangen in een saai bestaan, hoe mooi en duur de glimmers er ook uit zien, omdat hij weet dat dat zijn (mentale) dood zal betekenen. Pas wanneer hij de gouden ring aan een haak tegenkomt (de liefde van zijn leven ontmoet) kan hij het niet weerstaan om toe te happen, en is hij gevangen. Maar zij doodt zijn geest niet, ook al kan hij niet meer vrij rondzwemmen in de rivier: zijn leven is een stuk oninteressanter geworden sinds hij getrouwd is en een kind heeft gekregen, maar hij is nog steeds de grote vis en is niet kleingeestig geworden.
Uiteindelijk lukt het pas op zijn sterfbed om zijn zoon dit te doen laten inzien, wanneer zijn eigen geest zich lijkt te verplaatsen in die van zijn zoon, en Will eindelijk beseft waar het om gaat: het hebben van een originele geest die fantastische dingen doet en bedenkt. Hij gooit zijn vader levend terug in de rivier, die de ring teruggeeft aan de enige visser die hem ooit gevangen heeft.
En zo zijn er naast dit centrale verhaal nog tal van andere mooie en zeer humoristische verhalen die Big Fish tot een kleurige lappendeken maken waartegen de realiteit van het saaie bestaan maar grauw afsteekt.
Een groot fan van het circus ben ik nooit geworden. Natuurlijk, als je klein bent is het een wondere wereld. Zodra je ouder wordt, begin je de treurige kanten te herkennen aan The Greatest Show on Earth. Sommige zullen er met plezier heen blijven gaan. Ik zie alleen nog aardigheid in een klein familiecircus. Liefst zonder tent, een ring van drie meter in doorsnee dat ook dient als zitplaats voor het publiek. Moeder die de vier hondjes dresseert. Dochter die haar lichaam in drieen vouwt. Opa met zijn clownsact. En pa in de rol van spreekstalmeester en geitentemmer. Zoiets, zonder enige ruimte voor pretenties maar met plezier en trots.
Daar gaat het tussen mij en Burton gelijk mis. Burton is gefascineerd in het leven van de outcast, de freak en de fantast. Nu vind ik dat interessant wanneer je daar op realistische wijze naar kijkt zoals in Tod Brownings thriller Freaks. Een film over drama rond een circusdwerg die achter de schermen bedrogen en afgewezen wordt door de mooie trapeze-dame. In Big Fish zien we alleen de dikke-dame-zonder-benen uitgestald voor het publiek en vrolijk zwaaiend naar onze hoofdpersoon. De jonge Ed Bloom (Ewan McGregor) werkt namelijk een tijdje bij het circus. Daar bezorgt hij zijn misvormde, boomlange (3,5 meter) vriend een nieuwe carrière en probeert hij erachter te komen wie het meisje van zijn dromen is. Bloom ziet alleen de vrolijke en zonnige kant van het leven. Hij is een goedmoedige rauwdouwer die nooit bij de pakken neer wil zitten. Wanneer er iets tegenzit (liefdesverdriet, militaire dienst, bindingsangst, moeizame vader-zoon relatie) verpakt hij het in een mooi verhaal en is er overheen. Jammer genoeg koopt een ander daar weinig voor.
Burton ziet in Bloom een prachtige zonderling met oog voor de kleurige kant van het leven. Ik zie de reus, dankzij zijn vriend Bloom gereduceerd tot circusactactie en verder weg van een graantje menselijk bestaan dan ooit, een dik touw rond de trapeze slingeren om een eind te maken aan zijn wanhopig bestaan. Ook zie ik Bloom's zoon Will (Billy Crudup) teleurgesteld inbinden en het spel van vader (de oude Ed Bloom gespeeld door Albert Finney) meespelen op diens sterfbed. Maar dat is een verschil van visie tussen ons.
Het is ook een kwestie van suspension of disbelieve. In hoeverre ben je bereid dat gezond verstand uit te zetten en je te laten meevoeren. Bij een prachtfilm als The Adventures of Baron Munchhausen heb ik daar totaal geen probleem mee. Geregisseerd door de onvolprezen Terry Gilliam neemt de vader aller fantasten ons mee naar een andere wereld. Ed Bloom doet hetzelfde maar minder overtuigend. Hoewel op Finney en McGregor weinig aan te merken is, komt de eerste over als een vervelende oom wiens verhalen je neus uitkomen en lijkt er werkelijk niets om te gaan in het zorgenvrije hoofd van McGregor. Bij Munchhausen is het alles of niets. Het materiaal (geschreven door Bürger) heeft zich door de eeuwen heen natuurlijk al bewezen maar die losse verhaaltjes aan elkaar rijgen is een Munchhausiaans kunststukje. Samen met de fenomenale vertolkingen van John Neville en Oliver Reed wordt het victorie.
In Big Fish zitten ook echt leuke stukken die verrassen of het tempo terugbrengen in een richtingloos verhaal. Stukjes waarin Bloom wordt belaagd door een weerwolf, tijdens de oorlog achter de linies belandt in een Chinees variété of kijkt in het voorspellende oog van een heks geven blijk dat er een boeiendere film in heeft gezeten.
Er zit kraak nog smaak aan de film wanneer Bloom in een betoverd bos verdwaalt, terwijl we van Burton weten dat hij dergelijk materiaal veel beter beheerst. Kijk naar Sleepy Hollow. Het saaie dorpje Spectre, waar hij tussen een soort Eloi belandt, is een te makkelijke sneer naar Amerikaans kleinburgerlijkheid zoals de hele film tjokvol zit met clichématige Amerikanismen die op de hak genomen moeten te worden. Een acteur als Steve Buscemi krijgt veel screentijd maar nergens wordt zijn poëet turned bankrover turned Wall Street player interessant.
De grote vis is te veel opgeklopte symboliek boven fantastiek om deze kijker te laten toehappen. Ik twijfel er niet aan of donkere geest Burton heeft zich schoorvoetend moeten neerleggen bij de cheesy tagline die de marketing jongens hebben bedacht als vlag op een campagne om het Disney publiek te trekken. Dit werkje overtuigt slechts zelden dat het een andere tagline had verdiend.
Hooggeeerd publiek!
na de afgelopen tijd u ombeurten te hebben bediend, is het weer tijd voor de onvervalste dubbelrecensie die u van ons gewend bent.
JB, maak er een goed verhaal van