For Your Eyes Only part CXXI

Who do you believe?


Capturing the Friedmans

Uit: 2003, USA
Regie: Andrew Jarecki
Met: Arnold, Elaine, David, Seth en Jesse Friedman

Synopsis: Ergens in Amerika wordt een gewone huisvader betrapt op het bezit van kinderporno. Niet lang daarna wordt hij in staat van beschuldiging gesteld voor talloze zedendelicten met kinderen. Deze documentaire toont met archiefmateriaal de ondergang van het gezin Friedman.



LePaulski

Mag ik u voorstellen aan de familie Friedman. Dit welgestelde, Joodse gezin is een alom gerespecteerd onderdeel van de hechte gemeenschap van Great Neck, Long Island. Daar hebben we vader Arnold, moeder Elaine, de oudste zoon David, Seth en de jongste zoon Jesse. De vader is een gewaardeerde scheikunde leraar, die in zijn vrije tijd aan huis wat computerlessen doceerde aan de plaatselijke jeugd. Totdat vader en jongste zoon in staat van beschulding worden gesteld: ze worden verdacht van meer dan honderd gevallen van kindermishandeling.


Capturing the Friedmans is een filmisch enigma. Dat vader Arnold pedofiele neigingen had wordt nog onomstotelijk vastgesteld met zijn collectie (uit Nederland overgevlogen) kinderpornografie. Maar dan ontvouwen zich de echte raadsels: hoe kan echtgenote Elaine al die tientallen jaren onwetend zijn gebleven van 's mans seksuele voorkeuren. Ook een raadsel: hoe dit Sodom en Gommora in het computerlokaal van die oude leraar zo lang geheim heeft kunnen blijven. Niet één kind die in al die maanden iets heeft laat blijken aan zijn ouders of zijn mond heeft voorbijgepraat aan een broertje of zusje. Nog meer raadsels: De oudste zoon blijft onverstoorbaar home movies schieten terwijl zijn familieleden in staat van beschuldiging zijn gesteld en te gronde worden gericht door de politie, de media en diezelfde hechte gemeenschap van Great Neck. Nog een raadsel: de familie zet niet de schouders eronder om de problemen te overwinnen, maar gaat al kibbelend en met moeder Elaine als zondebok de ondergang tegemoet. Een laatste raadsel: waarom bekennen Arnold en Jesse schuld als ze het allebei niet gedaan zouden hebben? Is er willicht sprake van een zelfverkozen martelaarschap van de kant van Arnold. Ziet Elaine hem liever gaan dan staan?


Only truth is stranger than fiction. Dat de waarheid niet meer te achterhalen valt wordt duidelijk in een documentaire die op het eerste gezicht een simpele zaak lijkt te presenteren: schuldig of niet schuldig. Kiest u maar. Maker Andrew Jarecki geeft alvast een klein zetje door de feiten en de betrokkenen in de zaak zo neer te zetten dat je geneigd bent de familie het voordeel van de twijfel te gunnen. Deze onbeantwoordbare vraag is eigenlijk minder relevant dan een aantal andere zaken. Wie zijn wij om dat oordeel te vellen? En wie zijn wij om naar deze prive beelden te kijken? David schreeuwt op een desperaat moment richting camera: "If you're not me, you really shouldn't be watching this. . . . If you're the police, fuck you!" Dit is een familietragedie die binnenskamers gehouden behoort te worden.


De tragedie wordt alleen nog maar pregnanter met de humor, die de familie tentoonspreidt zelfs als zij oog in oog met de afgrond staat. De imitatie van het geluid van een joodse prehystorische vogel ("schmuck, schmuck") is daar een onschuldig voorbeeld van. Dat is wel anders in het ochtendgloren van de van de dag waarop de strafmaat van zoon Jessie bepaald zal worden. De zoons buiten de rechtzaal staan te wachten. De jongens zijn wat melig en zenuwachtig tegelijk, want ze zijn de hele nacht opgebleven. David heeft, zoals gebruikelijk, de video8 camera er bij gepakt. Voor Jesse het startsein om een Monty Python achtige sketch te beginnen ("They want my braaaaiiins"), waarmee ze wat spanning afblazen. Alleen vervelend dat een groot deel van de mensen die rechtspraak moeten voltrekken het gebeuren ietsje anders zien. De Friedmans rekenden op 4 jaar cel voor hun jongste zoon. Het worden er 16.


LePaulski ***½



VW

De debuterende filmmaker Andrew Jarecki was aanvankelijk van plan een docu te maken over een New Yorkse verjaardagsclown. Dit idee is nog even terug te zien in deze aangrijpende film. Op dat moment zie je David, de clown, op de trap voor een appartement zitten terwijl hij even naar zijn hoofd grijpt en zoiets zegt als: "oh, er is nog veel meer te vertellen maar daar wil ik verder niet op ingaan." Nou, daar komt niet veel van terecht. Jarecki haalde de onderste steen boven van dat verhaal.


Zeer beheerst ontvouwt de geschiedenis van het gezin Friedman zich. Laag voor laag wordt het gereconstrueerd. Het begint redelijk 'onschuldig' met de vondst van één enkel kinderpornoblaadje (uit Nederland) in het bezit van vader (en leraar) Arnold Friedman. Met behulp van oude familiefilmpjes en getuigenverklaringen wordt de impact hiervan geregistreerd. Daar blijft het niet bij. Telkens wanneer je als kijker denkt dat beeld en verhaal wel maximaal zijn gerekt, pelt Jarecki er een laagje af en begint een iets schokkender vervolg op het relaas.


De kijker wordt gemanoeuvreerd van één pornomagazine naar stapels magazines, naar een misbruikt kind, naar een misbruikte klas, naar de betrokkenheid van zoon Jesse Friedman, naar een nationale rechtzaak en uiteindelijk de schokkende jeugd van Arnold. Ondertussen zijn we getuigen van de onttakeling van een gezin via de 8mm- en videofilmpjes die vader en zoons van het gezin maakten. Er zijn opnamen van verjaardagen en dagjes op het strand maar ook van de avonden voor de rechtzaak, op weg naar het gerechtshof en vlak voor de gevangenisstraf. Het zijn gekke fragmenten met een mengeling van stress en jolige ontspanning, schreeuwende ruzie en stilzwijgen. Maar de waarheid is nauwelijks te achterhalen.


De beschuldigingen zijn zo grotesk en absurd dat je wel sympathie moet voelen voor de familie. Aan de andere kant zit er af en toe een vreemd moment in dat je beeld op zijn kop zet. Zoals Jesse die op weg naar het vonnis terloops in de kamera zegt "..I never touched the kid". Welke 'kid' vraag je je dan onmiddellijk af. Op dat moment is al plausibel gemaakt dat in de gemeenschap Great Neck, waar het zich afspeelt, een massahysterische heksenjacht is uitgebroken. Zou er dan toch iets gebeurd zijn? Alle getuigenverklaringen lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan met als belangrijkste tegenpolen de moeder en de advocaat van de familie, die ervan overtuigd lijken dat er zeker dingen zijn gebeurd, en de vader en zoons daar tegenover, die beweren onschuldig te zijn maar destijds bekend te hebben in de hoop op strafvermindering.


Jarecki manipuleert zijn materiaal af en toe wat té opzichtig. Zo laat hij de sympathieke onderzoeksjournaliste, die bij de zaak betrokken was, eerst helder verklaren dat hoe gevaarlijk het is om methoden als hypnose op getuigen los te laten (geboekstaafd met een krantenartikel). Direct daarna laat hij één van de rechercheurs verklaren dat ze gebruik hebben gemaakt van hypnose. Op deze wijze worden een aantal getuigen tégen de Friedmans een aantal maal onderuitgehaald.


Het door Jarecki geschoten beeldmateriaal (buiten de interviews) zoals de craneshots van het pittoreske straatje in de subburb Great Neck, een close-up van een watersproeier of straatnaambordje voegen weinig toe en doen af aan het sterke, authentieke materiaal. Samen met de manipulatieve montage en knipwerk zijn dit de zwakke plekken van de documentaire. Desondanks is het een krachtige film geworden die mij erg deed denken aan de net zo schokkende zedendocu The Brendan Teena Story waar later het mooie Boys don't Cry op is gebaseerd. Allebei zijn het pakkende onderzoekingen naar de verwoestende werking van seksueel afwijkend gedrag aan de hand van een jarenoude casus. Zo blijkt hoeveel malen complexer een werkelijk persoon is dan de best bedachte fictieve personages. Capturing the Friedmans is een ijzersterke vertelling waarvan niemand, behalve de onlangs overleden Arnold Friedman, de hele waarheid zal weten.


VW geeft ***






Gezien: 11-12-2003

Hallo allemaal,

Het jaar nadert weer eens zijn einde en ieder zichzelf respecterende website weet dan dat het lijstjestijd is geworden. Wij van VW & LePaulski zijn ook in de kerstvakantie in de weer en zullen ons TOP 2003 lijstje dus pas in de eerste week van januari versturen. Je weet tenslotte nooit of je op de valreep nog tegen een meesterwerkje aanloopt. Voor het vierde opeenvolgende jaar willen we ook jullie weer bij dit festijn betrekken. De eerste lezerslijstjes zijn alweer gearriveerd en dat beschouwen we als een goed teken. Niet iedereen is er zo snel bij daarom krijgt jullie tot en met 16 januari de tijd om jouw TOPS en FLOPS van 2003 op te sturen naar ons. Een overzicht vind je op Cinema.nl Heb je niet zo'n goed idee in welke format je dit moet gieten, kijk dan even op onze site op de Top 2002 lezers poll. Daar staan genoeg voorbeelden van wat lezers de vorige jaren instuurden.

Kijk ook uit naar onze laatste mailing van dit jaar. FYEO nummertje CXXII belooft een ware collectors editie te worden!

Alvast prettige feestdagen en een feestelijk uiteinde,

Play it once, LePaulski. For old times' sake...



Home