Uit: 2003, Denemarken
Regie: Lars von Trier
Met: Nicole Kidman, Paul Bettany, Harriet Andersson, Stellan Skarsgård, James Caan, Lauren Bacall, John Hurt, Udo Kier, Chloë Sevigny, Philip Baker Hall
Synopsis: Het ingeslapen Amerikaanse berg gehucht Dogville wordt tijdens de Depressie opgeschrikt door een sjieke jonge dame, Grace, die hun dorp binnenvlucht. De conservatieve dorpelingen zijn aanvankelijk bang voor hun veiligheid want er wordt op haar gejaagd door politie en maffia. Na verloop van tijd verliezen zij hun schroom en bieden haar onderdak en allerhande klusjes aan. Die klusjes worden minder en minder plezierig en de dankbaarheid onder de bewoners voor haar diensten neemt af. Stuk voor stuk laten ze haar aan haar lot over en neemt de neiging misbruik van haar te maken toe.
Laten we beginnen met het meest voor de hand liggende. Dit is een film die zich in 178 minuten in één ruimte afspeelt vrijwel zonder decor. De zwarte vloer waarop de acteurs zich voortbewegen stelt een oud mijnwerkersdorpje in the Rockies voor waarop de contouren van de huisjes slechts met krijtstrepen en een enkele deurpost zijn weergegeven. Dat went verrassend snel. Na een kwartier is het doodgewoon dat in een shot van een verlaten straatje ook alle acteurs -zogenaamd bezig binnenshuis- in beeld zijn. Het nadeel van deze opstelling is wel dat het gebrek aan props of eigenlijk rekwisieten en de onnatuurlijke omgeving een fiks toneelgevoel bij kijker en speler te weeg brengt. Niets ten nadele van toneelspel maar op celluloid ziet dat er vaak krakkemikkig of overdreven uit. Toch levert dit een meeslepende film op, niet in de laatste plaats door het gevoel voor melodrama dat bij de regisseur in de vingertoppen zit.
Het meisje Grace (Kidman) wordt door dorpsfilosoof Tom (Bettany) min of meer geadopteerd. Hij weet zijn terughoudende en angstige dorpsgenoten er van te overtuigen haar een kans te geven. Ondanks de protesten van iedereen dat ze geen hulp nodig hebben, weet zij zich in mum van tijd nuttig te maken. Want in de optiek van de dorpsgenoten zal zij haar eigen plekje moeten veroveren. Grace gaat verder dan dat. Met haar eeuwige positivisme weet ze als een soort Candide -voor degenen die het hilarische werkje van Voltaire kennen- of Candy -wie alleen de iets minder hilarische persiflage van Southern kent- alle negatieve kanten van haar nieuwe vrienden te negeren en poogt ze de liefde en vreugde in de harten van het verzuurde gemeenschapje terug te brengen. Hoe meer ze daarin slaagt hoe minder ruimte ze krijgt. Dit gaat net zo lang door tot je met gebalde vuisten in je stoel zit van al het onrecht dat er plaats vind. De dorpsfilosoof houdt het nog het langst vol maar in Dogville is het moeilijk moralist zijn zonder ten onder te gaan in hypocrisie.
De eigenzinnige Lars von Trier heeft hier een missie. Wat deze precies behelst, is nog niet helemaal duidelijk. Maar de contouren van zijn nieuwe trilogie 'USA- Land of opportunities' worden zwaar omlijnd met het eerste deel, Dogville. Tijdens de credits zit onder de titel een U verscholen wat aanduidt dat 'United' misschien wel een/het thema is van deze film. Verenigd tegen al het vreemde en dus ook buitenstaanders staan ze vooral hun eigen ontwikkeling en beschaving in de weg. De blik van de Deense regisseur op deze gemeenschap is onverholen negatief. Waarom dit nou per se Amerika portretteert, is mij niet helemaal duidelijk. Het is een universeel thema. Hoe graag sommigen de schijn willen ophouden, de VS zijn allerminst het minst beschaafde land op deze aarde. Dogville had zich in gelijk welk land kunnen afspelen. Von Trier schijnt zelfs nooit in de States te zijn geweest vanwege zijn afkeer van reizen. Deze film is helemaal in Zweden opgenomen. Maar zoals hij -over dezelfde kritiek die zijn Dancer in the Dark ten beurt viel- zelf zegt, ontneemt hem dat niet het recht een beeld van Amerika te hebben: "De makers van Casablanca zijn ook nooit in Casablanca geweest".
Om zijn punt te benadrukken, betrekt Von Trier vervolgens nog een paar oerhelden uit de Amerikaanse geschiedenis bij de ondergang van beschaving in het dorpje Dogville. De naam van de dorpsfilosoof is Tom Edison, maar heeft verder weinig te maken met Amerika's beroemdste uitvinder. De conservatieve vader van de hoofdpersoon (Baker Hall), Thomas Edison geheten, zit bij aanvang lekker te bladeren in zijn Tom Sawyer. Deze Amerikaanse symbolen van vrijheid en vooruitgang zal in de optiek van de regisseur waarschijnlijk een scherp contrast moeten vormen met de getoonde gemeenschap. Ze missen echter doel omdat het nergens relevante verwijzingen worden. In het schaarse decor zit nog een boodschap: 'Dictum ac factum' is te lezen op de dwarsbalk van de mijnschacht. Dat betekent zoiets als: 'zo gezegd, zo gedaan' en benadrukt het feit dat de dorpsbewoners, juist continu op hun woord terugkomen en niet te vertrouwen zijn.
Von Trier doet waar hij zich al meerdere malen mee heeft bewezen: het melodrama zo dik aanzetten dat je er helemaal in wordt meegesleept. De acteurs hebben het nu wel moeilijk met het realisme dat Von Trier nastreeft om het surreëele decor mee te compenseren. Wanneer ze alleen op de achtergrond aanwezig zijn, weten ze zich op het lege podium geen houding te geven. Zo lijkt het. De energie, licht en geluid en de experimenten waarmee toneel vaak is verlevendigd, worden in deze film zeer gemist. Een bijna gortdroge voorstelling is het gevolg. Paul Bettany, die zo'n leuke, zwierige rol had als Geoffrey Chaucer in A Knight's Tale, viel me nu tegen. Edison is een karakter dat sterk zou moeten lijken, begeesterd door de mores van het land van de brave and the free. In plaats daarvan zwalkt hij door de film en weet nauwelijks zijn stempel te drukken. Kidman daarentegen steelt elke scene, zoals dat heet, en redt de film. Zij speelt fantastisch. Haar rol is natuurlijk het meest uitgewerkt maar ze weet er dan ook helemaal in op te gaan. Jammer dat ze niet aan de andere twee films van Von Triers beoogde trilogie wil/kan meewerken. Zij maakt dit dappere experiment tot onderhoudend drama.
Dudes en Dudettes,
Vandaag een film zonder tagline, ja ze bestaan nog. Ik ga er verder ook niet veel woorden aan vuil maken. Vanaf 28 augustus bij jullie in de bioscoop! Oh ja, vanaf 4 september is LePaulski weer terug in actie. Goed nieuws voor al zijn fans.