Uit: 2002, USA
Regisseur: Todd Haynes
Met: Julianne Moore, Dennis Quaid, Dennis Haysbert
Synopsis: De Whitakers lijken een ideaal Amerikaans gezin. Niet voor niets verkoopt de man des huizes (Quaid) televisies. Het beschermde leventje van Cathy (Julianne Moore, eerder reeds in Haynes' Safe te zien, en in Venetië gehuldigd als beste actrice) draait om het huishouden, haar twee jonge kinderen en uiteraard haar echtgenoot. De eerste barsten in al die perfectie ontstaan wanneer Frank zijn gevoelens voor mannen niet langer kan onderdrukken. Wanneer zijn vrouw hem een keer betrapt, blijft ze vastbesloten haar huwelijk te behouden, al was het maar voor de buitenwereld. Frank moet in therapie. Ondertussen vindt Cathy troost in gesprekken met haar tuinman Raymond, een goed opgeleide neger. De kleine gemeenschap spreekt schande over de interraciale vriendschap.
In de Filmkrant van januari zegt Hans Beerekamp dat het maar slecht gesteld is met de cinematografische kennis in Nederland. Deels is dit te wijten aan de lage vertoningsfrequentie van de klassiekers, deels aan een verminderde interesse en deels komt dat doordat maar weinigen kunnen tippen aan de filmkennis van Beerekamp zelf. Zo wisten 7 van de 10 filmprofessionals, tijdens een onderonsje met HB onlangs, niet wie Douglas Sirk was. Als filmamateur van onder de 30 hoef ik me dan ook niet te schamen die man alleen bij naam te kennen. Over hem en met name de cameraman Ed Lachman (Far from Heaven) is in de opmaat van de opening van het 32e IFFR zoveel geschreven dat je zou denken dat het om echte beroemdheden ging in plaats van door connaisseurs erkende vakmensen. De tweede vraag die Beerekamp zich stelde (en bevestigend beantwoordde) was; kun je 'Far from Heaven' -onder andere een ode aan Sirk's melodrama's uit de jaren '50- waarderen zonder de originelen te hebben gezien?
Gelukkig was het, bij mijn voorstelling, Ed Lachman zelf die de film introduceerde. Daarbij las hij een statement voor van Todd Haynes, de regisseur, dat een aardig antwoord geeft op de vraag wat deze ogenschijnlijke oppervlakkige melodrama's nou interessant maakt. Hij zei iets in de trant van: "..with all the shallowness and beauty of melodrama the meaning of it is in what is missing."
In tegenstelling tot de jaren 50 is tegenwoordig weinig meer taboe in de bioskoop. Haynes hoefde de problematiek die hij als onderwerp kiest dan ook niet echt te verbloemen. In tegenstelling tot die oudere melodrama's is dan ook weinig 'missing'. Wat wel is gebleven is de hypocriete, bekrompen mentaliteit van destijds en de personages die van alles te verbergen hebben. Al is al snel duidelijk hoe de vork werkelijk in de steel zit.
Waar Sirk zich nog met name richtte op de klassenverschillen -vrouw des huizes valt voor de tuinman die, op het eerste gezicht van lage afkomst lijkt in 'All that heaven allows" (1955)- snijdt Haynes racisme en homofobie openlijk aan. Deze progressieve benadering in een schijnbaar jaren '50 product maakt bijvoorbeeld de 'coming-out' van de vader van het gezin extra aangrijpend.
Dit gecombineerd met de melodramatische opzet vraagt om komische situaties en Haynes zorgt er dan ook voor dat er af en toe flink gelachen kan worden. Zo zijn de akkefietjes waarbij pa een jongen verleidt op het vakantieadres in Florida erg grappig door de droge, serieuze toon die de acteurs aanslaan. Maar ondanks dat het publiek op vele momenten in lachen uitbarst is dit vooral een serieuze film over het wurgende effect van de maatschappelijke omgangsnormen. Wanneer Cathy probeert te verbergen dat ze redelijk opzichtig aan het flirten is met haar donkere tuinman komt telkens een lachsalvo uit de zaal. Het is zonde om deze momenten weg te lachen, deze scènes zijn ook ontroerend en, ondanks de knipoog, vrij integer.
De vernederingen die de familie aangaat zijn de komische toon en bordkartonnen setting niettegenstaande zoals gezegd redelijk aangrijpend. De situaties lijken oubollig maar komen in tweede instantie ook in 2003 bekend voor. Met name het sterke spel van Moore en Quaid gedurende de huwelijkscrisis houden de geloofwaardigheid in tact. Het camerawerk van Lachman is over-the-top met overdreven volle herfsttinten en uitgekiend verzorgde frames. In sommige scènes gaat Haynes te ver in zijn hommage zoals het deel waarin Raymond Cathy uit het middenklasse societyleven meeneemt terug naar de natuur en eenvoudige samenleving. Raymonds verovering mag wel wat explicieter worden verbeeld om de aandacht vast te houden. De film is een sprookje geworden van jaren '50 clichés maar de onderhuidse spanning doodt de feelgood momenten. Ondanks een aantal momenten dat de film vlees noch vis lijkt, weet Haynes met succes de valse nostalgie te vermengen met het verontrustend onbehagen van de gekwelde personages.