Uit: 2001, USA
Regie: Richard Kelly
Met: Jake Gyllenhaal, Mary McDonnell, Drew Barrymore
Synopsis: Donnie Darko krijgt van een menselijke paashaas een boodschap door. De wereld zal over 28 dagen ten onder gaan. En als hij dat te horen heeft gekregen is hij al tenauwernood aan de dood ontsnapt als een losgeslagen vliegtuigmotor zich door zijn slaapkamerkamer boort. Zaken nemen een onverwachte wending met de ontvangst van een standaardwerk over tijdreizen.
Tiener Donnie zou in elke film een buitenbeentje zijn, maar niet in het debuut van regisseur Richard Kelly. Donnie Darko wordt omringd door zo’n stel zonderlinge personages dat het hem door zijn vriendin toegedichtte “You’re weird” daadwerkelijk als compliment mag worden opgevat. Dat maakt de gelijkenis met een andere zonderlinge en uitzonderlijk begaafde tiener uit Stephen King’s roman Carrie tot een oppervlakkige. Carrie ontwikkelt haar telekinetische gave vanwege vanwege het grote verschil dat ze vertoont met haar leeftijdsgenoten en de daaruit volgende eenzaamheid. Donnie, daarentegen, kan het goed vinden met een aantal leeftijdsgenoten, heeft begripvolle ouders en zinnige gesprekken met enkele docenten. Dat neemt natuurlijk niet weg dat hij in therapie is.
In een eerste verkenning van Donnie’s highschool maken we kennis met een groot deel van de personages die een rol gaan spelen. Regisseur Kelly laat daarbij de camera de vrije loop, terwijl de klanken van Echo and the Bunnymen’s (!) The Killing Moon de boventoon voeren. Het is een scene die doet denken aan de introductie van een ander illuster gezelschap: de hoofdpersonen uit P.T. Anderson’s Boogie Nights. Met deze film deelt Donnie Darko een zekere doelloosheid die met name in het eerste deel opvalt. De aankondiging van het einde der tijden leidt nou niet echt tot een verhoogde activiteit bij de jonge begaafde. Soms maakt zowel hij als zijn omgeving een vertraagde en verveelde indruk. Alsof de tijd zich met tegenzin naar het eind der tijden sleept.
Dat de tijd een belangrijke rol speelt voor Donnie blijkt wel uit de gesprekken die hij voort met zijn relatief jonge natuurkunde leraar. Die gesprekken stokken als het te metafysisch dreigt te worden (en de leraar verzucht “This conversation could cost me my job”), maar hij krijgt wel het boekje The Philosophy of Time Travel in zijn handen gedrukt. Het blijkt geschreven door een inmiddels stokoud vrouwtje van 100 die niks anders doet dan de hele dag op en neer slakken naar haar brievenbus. Ze heeft de prachtnaam Roberta Sparrow en in een moment van waakzaamheid vertrouwt ze Donnie toe: “Everyone dies alone”.
Is dit een accurate beschrijving van het verhaal dat Donnie Darko heet? Dat valt te betwijfelen. Het is gewaagd, onverstandig, maar uiteindelijk ook wel opwindend om zoveel verschillende kanten uit te schieten. Toch is regisseur Kelly’s uitleg wel te begrijpen. Hij heeft één kans gehad om een film te maken en die aangegrepen om er zoveel mogelijk in te stoppen, in de wetenschap dat het ook weleens zijn laatste film zou kunnen zijn. Ik ben ervan overtuigd dat er nog veel kansen zullen volgen. En dat uiteindelijk Goethe’s “in de beperking toont zich de meester” naar boven zal komen.
VW
De opening zorgt voor de juiste spanning. In het ochtendgloren zweeft de kamera met weinig opsmuk boven een verlaten bergweg en stuit op een jongen die doodstil naast zijn fiets ligt. Met een slaperig hoofd richt hij zich op en hoofdschuddend begint hij te glimlachen. Alsof het een goede practical joke betreft. Hij klimt in flodderige slaapkleren op zijn racefiets en de kamera volgt hem terwijl hij blootsvoets naar beneden crosst. Op de achtergrond klinkt het onheilspellende ‘Killing Moon’ van Echo & The Bunnymen.
De film is anders dan anders maar op een rare manier toch vertrouwd. Anders dan de keur aan tiener thrillers (slashers) dat in de bios te zien is. Films waarin de jeugd in flitsende auto’s rijdt en er een uitbundig nachtleven op nahoudt of iets dergelijks. Vertrouwd want Donnie Darko’s omgeving is gewoon oersaai. Vertrouwd want de film speelt zich niet alleen af in 1988, de regisseur haalde een groot deel van zijn inspiratie uit films van die periode. Zo zijn nachtelijke fietstochtjes door de suburbs te herkennen uit ‘E.T.’ en een betuttelend schoolpersoneel uit ‘Ferris Bueler’s Day Off’.
De jeugdfrustratie van de regisseur druipt er vanaf. Bijvoorbeeld als het benepen schoolbestuur een zelfhulp guru, Jim Buchannan, inhuurt. Zijn theorieën over angst en liefde worden op een ultiem lullige videoband klassikaal bekeken. Maar het hoofdthema is met een mooi Amerikaans germanisme ‘teenangst’. Donnies begrijpende ouders kunnen niet overweg met zijn groeiende verlatingsangst, angst voor de dood en acceptatie. Ook een psychiater doet weinig goed. Leuk hoe de regisseur van de mysterieuze Donnie een stereotype oversekste tiener maakt tijdens de hypnose sessies. De voorgeschreven pillen die Donnie slikt lijken een direct verband te hebben met zijn hallucinaties. Nog een sneer naar de jaren zeventig en tachtig, de ongecontroleerde farmaceutische willekeur van toen veroorzaakt nu nog regelmatig schandalen.
Donnies angst om alleen te moeten sterven is de spil van het verhaal. Hij ontsnapt op wonderbaarlijke wijze aan de dood om te moeten vernemen dat alles binnen een maand alsnog voorbij is. Juist nu hij weet dat het geen zin meer heeft, verandert hij compleet. Hij doet alles waar hij tot voor kort in geremd werd. Hij vraagt een meisje verkering, prikt door alle gebakken lucht op school heen en gaat er fel tegenin. Wanneer het beest in hem eenmaal los is, begeeft de film zich op glad ijs. Dat Donnie op een spoor van verdoemenis is geraakt, is duidelijk maar waar leidt het allemaal toe? Naar een mooie ‘loophole’ in de plot waardoor twee parallelle werelden aan het eind bij elkaar komen. Het resultaat is dat het geheel aan marcaberheid en mystiek wint maar aan betekenis verliest.
beste mensen,
VW & LePaulski's komkommer seizoen is weer aangebroken. De bezoekersaantallen op de site lopen in juli en augustus zover terug dat je zou verwachten dat heel Nederland twee maanden met vakantie is. In de bios komen ook weinig klappers meer uit. Gelukkig biedt Wimbledon onverwachts vertier met Sjeng en Kraij! Wie er nog zin in heeft kan met DD nog best een leuk filmpje pikken. Daar zijn we het weer eens helemaal over eens. Wat betreft de soundtrack weten we het zelf niet meer. Die was echter zo leuk dat ik nog maar even 'Mad World' als slotnummer noem in een accoustische solo uitvoering van Roland Orzabal. Je weet wel, de man die als een soort George Michael verantwoordelijk was voor het gezicht en geluid van Tears for Fears.
LePaulski, het gezicht en het geluid graag...