Uit: 2001, Zwitserland
Regie: Jean-Luc Godard
Cast: Bruno Putzulu, Cecile Camp, Jean Davy
Synopsis: Documentaire maker Edgar is in Parijs aan het casten voor een nieuw project. Het is nog onduidelijk wat het gaat worden, film, toneel of opera. Maar het zal handelen over verschillende stadia in de liefde. Al doende wordt hij geconfronteerd met een ervaring van enkele jaren terug. Destijds reisde hij af naar Bretagne om een ouder echtpaar te interviewen over hun rol in het verzet. Daar wordt hij ook geconfronteerd met ‘gewetenloze’ Hollywood producenten die de rechten van hun verhaal willen kopen.
De gerenommeerde Franse regisseur komt niet elk jaar met een nieuwe film in de (Nederlandse) bioscoop en dat is misschien maar goed ook. Je moet een echte liefhebber met grote kennis van zaken zijn, wil je uit de voeten kunnen met de abstracte vertellingen van Jean-Luc Godard. ‘Eloge de l’Amour’ of letterlijk Lofzang der Liefde lijkt dan ook bij uitstek voer voor de oudere filmcriticus die van tevoren de persmap grondig heeft doorgespit op zoek naar te verwachten verhaalelementen en thematieken. De aan Godard verbonden film stroming de ‘Nouvelle Vague’ veroorzaakte al een revolutie in de filmcultuur van Hollywood lang voor de geboorte van ondergetekende. Mijn gebrek aan affiniteit met zijn films is in dat licht niet zo heel gek en ook van invloed op mijn visie op het huidige werk van de man. Zonder een blik te kunnen werpen op wellicht verhelderende commentaren van de persmap gingen LePaulski en ik redelijk onbevangen de zaal in.
Eloge de l’Amour ontpopt zich als een lastig te volgen collage van beelden en teksten. Zij suggereren een verhaal over een documentaire maker die op zoek is naar de dynamiek en waarde van geschiedenis, geheugen en verhaal. Hij is daarvoor in de weer met ‘een project’ waarbij hij er bij het casten achterkomt dat de-man-op-straat niet meer in staat is zijn filosofische teksten in de juiste context te lezen. In dit eerste zwart/wit gedeelte van de film wordt hij geconfronteerd met herinneringen aan een interview dat hij twee jaar daarvoor afnam voor een documentaire. Het gewicht van de eerder genoemde geheugen/verhaal-thematiek wordt ondersteund door de verhaalelementen van de documentaire of het boek zonder tekst dat de hele film door gelezen wordt. Een groot deel van de dialogen wordt buiten beeld gesproken. Dit trekt het hier-en-nu van de visuele ervaring en het gesprokene uit elkaar. Dit is slechts een kleine greep uit de talloze symbolen voor en verwijzingen naar cultuur en geschiedenis.
Mijn beperkte cinematografische kennis daargelaten heeft de film niet al te veel indrukken op me achtergelaten. Godard bedient zich van een allegaartje aan technieken; zwart/wit op film en video in kleur geschoten met abstracte montages van kleuren en schaduwen bijvoorbeeld. Maar ook razendsnelle cuts vanuit allerlei hoeken wat weer in contrast staat met de redelijk statische/bedaarde acteurs. Zonder uitleg worden we het leven van de personages ingeslingerd en buiten dat ze enthousiast hun filosofische dialogen bezigen, komen we weinig over ze te weten en dat kan ons dan ook weinig schelen. Als Godard zich weer enigszins van zijn verhalende kant laat zien, komt hij een enkele keer niet verder dan clichématig, bittere uithalen naar de ‘minderwaardige’ Hollywood-/Amerikaanse cultuur, die passen bij de oude man Godard. Wanneer Hollywood producenten verweten wordt Europese cultuur (als scripts voor hun films) op te kopen om het blanco blad van hun eigen cultuur te vullen, is dit op zijn minst een zwak gefundeerde theorie te noemen . Misschien is het wel onwil of onkunde de Amerikaanse cultuur te doorgronden. Maar deze oude man filmt opmerkelijk experimenteel en instinctief. Daarbij is deze oer-‘auteur’ iemand die pas op waarde te schatten valt bij een redelijke kennis van zijn oeuvre. Om een genuanceerd oordeel te geven schiet deze criticus dus tekort en is de sterwaardering navenant.
Als je een bioscoop binnenstapt kom je of bij een speelfilm of bij een documentaire terecht. Dit lijkt een waarheid als een koe, maar toch sluit deze indeling de laatste film van Jean-Luc Godard uit. Dit is geen documentaire of speelfilm. Dit is een meta-film. Dit zijn de persoonlijke filmreflecties van een oude franse filmer.
Het project Éloge de l’amour is opgezet als een wetenschappelijk experiment. Een experiment waarbij de liefde wordt ontleed in vier componenten: de ontmoeting, de fysieke passie, de onenigheid en het goedmaken. Alle vier beschouwd door drie verschillende koppels; jong, volwassen en bejaard. Het is lastig om alle aangekondigde elementen in de zich ontrollende film te ontdekken.
Wat valt er wel te ontdekken?
Het beeld wordt voortdurend losgekoppeld van het geluid. Dus diegene die iets vertelt is per definitie niet in beeld. Het doel hiervan is onduidelijk, maar waarschijnlijk geeft Godard aan dat hij lak heeft aan conventies.
Net als er iets van een vertelstructuur lijkt te ontwikkelen wordt het beeld zwart om daarop witte letters te kunnen projecten. “Quelque chose de l’amour” staat er dan bijvoorbeeld. Zouden hoofdstuktitels kunnen zijn, of wellicht kattebelletjes van een dementerende regisseur.
“Altijd als je aan iets denkt, denk je eigenlijk aan iets anders”. Veel filosofieen van de koude grond die voortdurend herhaald worden, misschien om te voorkomen dat ik ze vergeet of niet begrijp. Of wellicht omdat ik ze op die manier niet hoef te missen mocht ik gedurende een gedeelte van de film in slaap zijn gevallen.
Chers amis,
Het Franse nationale elftal heeft op het WK de natie het schaamrood op de kaken gezet. Zonder ook maar een goal te scoren zijn ze huiswaarts gekeerd. Maar VW en LePaulski zijn de beroerdsten niet. We geven les bleus gewoon een herkansing. Sta ons toe u voor te stellen aan hun nieuwe coach, Jean-Luc Godard.
VW, mag Frankrijk nu wel door?