VW
Het bewijs dat de Verenigde Staten nog bruist van de creatieve filmideeën en niet slechts een bron is van hemeltergende massaprodukties, leveren wij toch iedere week weer met lovende recensies over de laatste Amerikaanse films. Ook Being John Malkovich bevat weer vele originele ideeën. Stel, je bent een poppenspeler die, om de touwtjes aan elkaar te kunnen knopen, solliciteert naar de baan van archivaris op de 7 1/2 verdieping van een groot gebouw. Typisch van zo'n 7 1/2 vloer is dat je, ten eerste gebukt moet staan omdat het plafond zo laag is maar dat je er vooral ook veel rare types ontmoet. Nu is dat niet zo erg want als poppenspeler ben je zelf ook redelijk excentriek. Dat je op gegeven moment achter een archiefkast een deurtje vindt die leidt naar het brein van John Malkovich kan natuurlijk alleen een kwestie van tijd zijn. Teken van de moderne tijd is natuurlijk wel dat je er direct een slaatje uit probeert te slaan door deze 15 minuten durende trip aan Jan en alleman te verkopen.
Hier gaat het fout voor de poppenspeler en voor de film. De poppenspeler verliest de macht over zijn eigen leven door zich te verlustigen aan zijn nieuw verworven macht over anderen. De film gaat hier de mist in omdat het compleet onduidelijk is wat nu de precies de reden is voor het noodlot dat hij op zich afroept. Komt dit door zijn misplaatste liefde voor zijn vrouwelijke zakenpartner, Maxine? Of is de ziekelijke neiging zo'n unieke vondst direct te exploiteren voor een paar grijpstuivers? Maar het zou ook wel eens zijn obsessie voor controle kunnen zijn. Controle over de poppen maar ook over het levende wezen Malkovich. Dit zijn op zich hele mooie vragen die je parallel kunt behandelen. Maar zo gauw ze in de film naar voren komen lijkt regisseur Spike Jonze ook meteen zijn interesse erin te verliezen. Geen enkele kant van de zaak wordt goed belicht om maar niet ten kosten te gaan van de handvol losse en grappige ideeën die het script bij elkaar zouden moeten houden.
De beste drie minuten zitten direct in het begin. De film opent namelijk met een werkelijk prachtige opname van het poppenspel van de poppenspeler. Had Jonze het hier bij gelaten dan hadden we een briljante korte film. Helaas want er is een leuk idee voor een script, Jonze schijnt een talent te zijn, Malkovich en John Cusack behoeven geen krans en sterretje Cameron Diaz heeft met deze rol een gedurfde keus gemaakt, toch sneuvelt deze film vrij tragisch. De film is nog best onderhoudend en heeft leuke momenten maar wordt gekenmerkt door een verhaal gebouwd op drijfzand en tenenkrommende scènes en typetjes (let eens op de scène waarin de groep bejaarden door het deurtje kruipen, rechtstreeks uit Cocoon III).
Een poppenspeler (John Cusack) vindt op zijn kantoor een verborgen gang, die de rechtstreekse poort naar het brein van acteur John Malkovich blijkt te zijn. Samen met zijn collega (Catherine Keener) besluit hij de vinding (buiten kantooruren) te exploiteren door $200 dollar te vragen aan klanten die voor een kwartier een beroemdheid willen zijn. De zaak raakt gecompliceerd als de vrouw van de poppenspeler (Cameron Diaz) verslaafd raakt aan 'being John Malkovich' en ook nog eens verliefd wordt op de vrouwelijke collega. En dan hebben we het nog niet eens over de problemen die ontstaan als Malkovich zelf (John Malkovich) lucht krijgt van het gesol met z'n brein.
Een groot deel van het leven van een filmfan wordt gevuld met hooggespannen verwachtingen. In de bladen, op internet en via vrienden leer je over nieuwe projecten die op stapel staan. Meestal betreft het verfilmingen van spraakmakende boeken (American Psycho, High Fidelity en eerder ook The Beach) of de volgende van halfgoden als Scorsese, Polanski en andere bewierookte regisseurs. Belangrijke graadmeters zijn verder het filmfestival van Cannes in mei en dat van Venetië in september. Aan de hand van het aldaar vertoonde programma (overigens alleen toegankelijk voor journalisten) valt grotendeels af te lezen of we een goed filmjaar gaan krijgen. Een van de klappers van vorig jaar was Being John Malkovich.
Als je een beetje veel films ziet kun je vaak op de titel alleen al nagaan of het iets is, hoewel ik moet toegeven dat dit een van de meer lastige onderdelen van het filmkiezen is. Bij Being John Malkovich springt de verwijzing naar een bestaande en nog in leven zijnde acteur onmiddellijk in het oog. (Trivia terzijde: er draait op dit moment nog een film met de naam van een acteur in de titel, te weten het Deense Mifune's Sidste Sang/ Mifune's Last Song). Dit is hoogst ongebruikelijk en gedurfd, want de maker lijkt van het publiek min of meer te verwachten dat ze bekend zijn met Malkovich. Dat zijn er altijd minder dan je denkt, en zo heb je al heel snel een cultfilm in handen. Mijn definitie van een cultfilm zou overigens kunnen luiden: een film waarover je met een zo klein mogelijke groep mensen kunt bomen zodanig dat je de resterende wereldbevolking totaal van je weet te vervreemden.
Na al deze nutteloze terzijdes kan ik niet anders dan stellen dat Being John Malkovich een beetje tegenvalt. Enkele originele en melige vondsten daargelaten is er nauwelijks sprake van een mooie, afgeronde film. Teveel losse draadjes en een boel gemiste kansen. De grote kracht had moeten liggen in het benadrukken van filosofische kwesties. Wat als je in je eigen brein op bezoek gaat? Kan je verliefd worden op een lichaam, alleen als er iemand anders dan de oorspronkelijke bewoner in huist? Wat is precies de charme van het leven in het lichaam van iemand anders? Eigenlijk wordt nergens in de film duidelijk dat het leuk is om even John Malkovich te zijn. Dit is sciencefiction voor sciencefiction haters. Het lijkt me beter om voor een avondje mindswappen gewoon de lokale videoboer te bezoeken en The Matrix, ExistenZ en Invasion of the Body Snatchers mee naar huis te nemen.
Geachte cinefielen,
We moeten het toch eens even hebben over de zaken die aan het filmgenot voorafgaan.
Normaal gesproken zou ik er geen woorden aan vuil maken, maar een overdosis aan
Grolsch, Van Nelle Trading en Ben beginnen me nu toch danig de keel uit te hangen.
Het is dat VW zo'n zenuwleier is die geen seconde van de diareclame wil missen. Anders had
ik gewoon nog een biertje gepakt en me even laten inseinen als de 'hoofdfilm' eindelijk op het
punt van aanvang staat. De meest ondemocratische vorm van reclame is zonder twijfel die in
de bios. Zo heb ik nog altijd de neiging om weg te zappen, maar tevergeefs. Lijdzaam toezien
is het devies. ik zweer het je, de bioscoop is niet meer van deze tijd en ten dode opgeschreven. Voor de mensen die zich graag ergeren/ laven aan de stupiditeit van de mens is de Heinekenreclame over een succesvolle, nederlandse architect overigens een absolute aanrader.
VW, hit me with your best shot: