Uit: 2008, UK/USA
Regie: Marc Forster
Met: Daniel Craig, Judy Dench, Olga Kurylenko, Mathieu Amalric, Giancarlo Giannini, Gemma Arterton, Jeffrey Wright, Jesper Christensen
(The World is not Enough, Die Another Day, Casino Royale)
Synopsis: De draad oppikkend bij het einde van Casino Royale raakt Bond mr. White kwijt tijdens een ondervraging. Het spoor leidt naar Dominic Greene die onder een hoedje speelt met een Zuid Amerikaanse generaal. Greene blijkt een pion in mr. White's organisatie, Quantum. Terwijl hij op Greene jaagt verwerkt 007 en passant zijn Vesper Lynd trauma.
Toen ik om mij heen vertelde dat ik naar de nieuwe Bond zou gaan (die met die titel die niet te onthouden is), kreeg ik de tip om vlak voor die tijd nog even de vorige aflevering te kijken. Dit omdat het verhaal direct doorgaat waar het bij Casino Royale was gestopt en het plot anders moeilijk te volgen zou zijn. Pas toen besefte ik hoe weinig ik van Casino had onthouden. Ik herinnerde me flarden actie en geweld, en een ploeterende en bloedende Daniel Craig. Iets met een hotelcasino en een voor de mannelijke kijkers zeer verontrustende martelscene.
Het plot van de Bond nieuwe stijl is lastig te volgen, maar heel erg vervelend is dat ook niet. De kracht zit hem niet in het verhaal. De nieuwe Bond is rauw. Het is rammen en zweten. De actie gaat zo snel dat hij nauwelijks te volgen is. Twintig seconden lang gaan er onduidelijke flitsen over het scherm. Daarna rent Bond weg en blijft de rest liggen. Zoals het hoort.
Over de make-over van Bond is al veel geschreven en de conclusie was vaak dat deze onvermijdelijk was. Nadat 007 links en rechts gepasseerd werd door de moderne personages van Jason Bourne en Ethan Hunt was het duidelijk dat de Britse geheim agent zichzelf opnieuw moest uitvinden. En het is zeker niet eenvoudig om met zo'n monumentale erfenis in je rugzak iets nieuws op te zetten.
Bond heeft letterlijk en figuurlijk een stevig nieuw smoelwerk gekregen. Het bevat een geheel eigen stijl en sfeer. De rauwheid van de actie doet denken aan de Bourne-reeks, maar Bond weet deze te combineren met een hoger tempo. Dit maakt dat je op het puntje van je stoel blijft zitten en tijdens de vechtscènes maar beter even je ogen dicht kan doen: de rake klappen zijn nauwelijks te volgen. Verder is Bond nog steeds onderkoeld en heeft zichzelf altijd volledig onder controle. In vergelijking met Mission Impossible komt het bij Bond allemaal veel minder gepland over. Als hij bijvoorbeeld in Haïti een Mr. Slate moet bezoeken krijg je het gevoel dat als hij voor zijn deur staat van tevoren niet heeft bedacht wat hij zal gaan doen. En als hij Camille volgt op zijn motor, blijft hij bij het haventje buiten het hek wachten totdat er iets gebeurt. Dit soort dingen geeft Bond iets prettigs onvoorspelbaars.
Craig als Bond is verfrissend en intrigerend om naar te kijken. Er lijken zich allerlei diepe emoties achter zijn ogenschijnlijk onbewogen gelaat af te spelen. Ook Judi Dench lijkt daardoor meer uit haar rol als M te kunnen halen. In de scènes die ze samen spelen borrelt een bitterzoet mengsel van ergernis en genegenheid. M geeft zichtbaar om Bond, bijna zoals een moeder om haar moeilijk opvoedbare zoon. Ze gaat tot het uiterste om hem het voordeel van de twijfel te geven. Maar tot haar grote ergernis gaat hij alle grenzen voorbij waardoor ze zelf in een moeilijke positie komt. Hij misbruikt haar genegenheid op een bijna achteloze manier.
Net zoals Batman besloot helemaal opnieuw te beginnen en terug te gaan naar de tijd toen hij nog geen menselijke vleermuis was geworden, zo ging ook James Bond terug naar het begin. Er zit daarom nog erg weinig James Bond in deze eerste twee films. Hij is (nog?) niet de legendarische figuur met zijn klassieke oneliners, de droge humor en onverbeterlijke versierdrift. Zelfs het aanstekelijke deuntje hebben we moeten missen. En waar zijn de gadgets gebleven? De echte liefhebbers zullen waarschijnlijk gewoon even geduld moeten hebben. Een nieuwe serie begint men vaak met een dubbele aflevering als pilot. Casino en Quantum kan ook zo bezien worden en hiermee is de nieuwe toon gezet. Hierna wordt James Bond langzaam verder ingevuld zoals we hem kennen. Laten we hopen op een lange reeks van Bond in de deze 'Daniel Craig'-stijl. Voorlopig staan Bourne en Hunt weer in de schaduw van de enige echte klassieke spionnenheld.
De release van de nieuwe Bond is aanstaande, zo weet de goede verstaander die in de media verneemt dat Daniel Craig een stukje vinger is kwijtgeraakt tijdens opnames. Die zijn dan natuurlijk allang voorbij, maar het nieuwsfeitje is zorgvuldig opgespaard door de PR mensen om Craig, die naar verluid ook al een wond in zijn gezicht en een schouderblessure tijdens de draaiperiode moest doorstaan, neer te zetten als een bikkel van een Bond.
En eerlijk is eerlijk: de nieuwe Bond is er één die tegen een stootje kan. Voorwaar een goede eigenschap voor iemand die de wereld moet redden. Maar voorbij zijn de dagen waarin andere zaken net zo belangrijk waren. Denk aan een opgetrokken wenkbrauw, een guitige blik, een practical joke, een wodka martini of een trits mooie vrouwen aan je zijde.
Illustratief is de wijze waarop Bond zijn vermoorde vriend Mathis (Giancarlo Giannini) opruimt. Hij neemt geen tijd om hem een waardig afscheid te gunnen. Het is moedig van de makers om die kant van Bond te benadrukken en ook noodzakelijk omdat het een kant is die we niet kennen. Of niet willen kennen? Een uitermate boeiende scène.
Dat kan niet gezegd worden van de openingsachtervolging . Kan dat een volgende keer iets aantrekkelijker worden uitgedacht? Nu krijgen we korte beelden in onze mik geworpen die wel iets van snelheid oproepen, maar nooit tot spanning leiden. Een gemiste kans, helemaal als dit naast de opening van Casino Royale wordt gelegd.
Interessant is dat Bond geen avances maakt richting Camille (Olga Kurylenko). Hij (h)erkent in haar een zwaar getraumatiseerd persoon en sympathiseert om duidelijke redenen met haar wraakmissie. Als James Bond deze vrouw in de jaren 70 tegen het lijf was gelopen zou hij dan hetzelfde hebben gereageerd? Sex was voor Bond in die tijd nog wel eens een middel om een probleem op te lossen, een 'genezende' werking die bijvoorbeeld letterlijk uitpakt in de ontmaagding van Solitaire die Bond op zich neemt in Live and Let Die.
Dat bad guy Mathieu Almaric (Dominic Greene) continu doet denken aan de schrijver Michel Houellebecq is tot daar aan toe, maar dat hij een plan heeft om de arme, eerlijke en hardwerkende autochtonen van een desolaat gebied in Bolivia van hun laatste water te ontdoen is … wel erg convenient. Misschien was het statistisch gesproken hoog tijd, maar dat James Bond opkomt voor de armen is oppassen geblazen. Als hij daaraan begint dan komt ie zeker niet uit met zijn vakantiedagen. In Quantum of Solace is hij in ieder geval al bezig om passend transport te vinden. Samen met Camille en tientallen sloebers pakt hij de bus. Een primeur.
Uiteindelijk kan Quantum of Solace slechts bij tijd en wijle boeien. Dat is bij Bond vaker zo geweest en het zal nog meerdere malen voorkomen. Opmerkelijker is dat het redden van de wereld niet meer zo makkelijk afgaat.
Indachtig de stelling dat de eerste Bondfilm die je ziet altijd de beste blijft, dan zit een huidige generatie tieners voor de rest van hun levens met Quantum of Solace opgescheept. Een gedachte die beklijft; niet zozeer vanwege de kwaliteit van deze aflevering, als wel vanwege de kilheid die er uit spreekt.
Mag het even afgelopen zijn met het gezeverklaas over het ontbreken van cliché's in het nieuwste Bond avontuur. De gadgets en het kantoor van Q hoeven niet te worden gemist. Dat domein van electronische blabla en pyrotechnische rookgordijnen, waar Bond in de jaren 70 en 80 koning was, is sinds enkele jaren prima overgenomen door de weinig verheffende en soms spectaculaire superhelden films. Laat Iron Man en Batman lekker knutselen in hun schuilkelders. De technologie als masker voor hun onderontwikkelde persoonlijkheden.
Ook de cynische one-liners zijn uit de tijd geraakt. "You want to get off?" vraagt Roger Moore met opgetrokken wenkbrauw wanneer hij Blofeld uit een helikopter in een schoorsteen dumpt in For Your Eyes Only. Het hoort bij de aristocratische Moore en desnoods bij domme krachten als Schwartzenegger en Diesel maar niet meer bij dit geliefde filmpersonage dat iedere tien jaar weer een nieuwe generatie voor zich moet winnen. Het is de kunst van overwinteren in een veranderende tijdgeest. De geest van angst en strijd om alomtegenwoordige schaarste en (des)informatie. A dog eat dog world. Of weten we er een duurzame constructie van te maken? Ook de populaire cultuur pikt dit op. Dood en verderf floreren als nooit te voren in de bioscoop.
Onze Britse superspion neemt deze vragen nu serieuzer dan ooit. Niet dat we een diepgravende analyse van het onrecht in de wereld en politieke machtspelletjes hoeven te verwachten. Maar het is een verademing hoe twijfel, cynisme, killers-insticten, emotie en humor op een meer subtiele wijze samenkomen in Daniel Craig's vertolking. In Casino Royale maakt het hem geen ruk meer uit of zijn Wodka Martini shaken of stirred is. "Do I look like I give a damn?" Zijn haar is vettig verward, hij heeft wallen onder zijn ogen en een gezicht vol met schrammen. Hij hoopt dat zijn morele code nog iets waard is en dat maakt hem kwetsbaar in een wereld waarvan we mogen afvragen aan welke principes we ons nog houden.
Dat gezegd hebbende, is het toch niet zo moeilijk om gaten te schieten in de nieuwste 007-episode. Als actiefilm lijkt Quantum of Solace nog meer op de Bourne trilogie dan voorganger Casino Royale, waarbij Bond jager is in plaats van prooi. Daarbij is de actie minder standvastig gefilmd, zoals de onlogisch aanvoelende en opgeblazen vliegtuigachtervolging aan het eind. Bovendien lijkt het verhaal in grote lijnen toch behoorlijk op dat van License to Kill waarin Bond ook op non actief wordt gesteld en hij desondanks op wraakmissie gaat om de moord van een vriend te vergelden. En net als in For Your Eyes Only spant hij samen met een jonge vrouw die uit is op wraak voor de moord op haar familie.
Op zichzelf is dat niet het probleem. De plot is simpelweg een moeilijk te volgen verhaal met vreemde terzijdes. Er worden onbeantwoorde vragen opgeworpen die zorgen voor verwarring. Wordt M niet neergeschoten in de opening? Hoe zit die link met de Prime Minister en de geheimzinnige organisatie Quantum? Er is een opgezwolle operascène met personages waarvan we moeten vermoeden dat het criminelen zijn. Iets waarvan we feitelijk pas in de volgende film meer gaan begrijpen. Althans er gaan geruchten dat deze samen met CR en QoS een drieluik zal vormen. Verder is er een sneer naar de politieke internationale netwerken die de tyrannie van militaire junta's financieren. Waarbij het uitbuiten van schaarse levensbehoeften in de allerlaatste minuten het masterplan van schurk Dominic Greene blijkt te zijn. Dat er nog een vervolgfilm komt, kan niet als verdediging worden gebruikt van de zwakke spanningsboog.
Quantum of Solace moet het dus niet hebben van herkenning en traditie of een goed verzorgd verhaal. Maar er is één ding dat deze film overeind houdt en dat is het charisma van Daniel Craig. Met telkens de juiste sneer in de mondhoeken of lege blik in de ogen is deze eindelijk een acteur die ook in een perfect gesneden smoking toch iets oncomfortabels heeft. Hij hoort niet thuis op de plek waar een elitair rijke bovenwereld zich mengt met georganiseerde misdaad. Hij houdt zich staande met bluf, straatmentaliteit en een ondoorgrondelijke beroepscode. Na twee films lijkt hij het originele Fleming personage zelfs beter te benaderen dan de altijd wat nonchalante Sean Connery.
Hij geeft een gevierde acteur als Mathieu Amalric het nakijken. Die maakt dan ook van zijn schurk, Dominic Greene, een schichtig vogeltje die zich niet helemaal thuis lijkt te voelen in de internationale misdaad-scene. Je vermoedt achter hem een altijd gepest mannetje dat nu probeert de grote jongen uit te hangen. Het echte gevaar is niet aanwezig of in ieder geval onzichtbaar in deze film. Het is de vraag of de scriptschrijvers deze lacune kunnen vullen in het vervolg. Hopelijk wordt dit niet alleen opgevuld met de terugkeer van Q en een vrachtlading aan one-liners.
Dag allemaal,
Na een korte zomerstop is het weer tijd om films van sterren te voorzien. En dit keer doen we dat op unieke wijze. Recensent in ruste LePaulski heeft onlangs woonplaats Utrecht verruild voor Groningen. Dat betekent een zeker einde van de regelmatige bioscoopbezoekjes samen met VW, die sinds 1999 vaste prik waren. Daarbij stilstaande hebben VW & LePaulski JB opgetrommeld om samen met zeven trouwe lezers en gelegenheidsgasten Quantum Of Solace te bezoeken. Als definitieve afsluiter staan er voor het eerst drie recensies van dezelfde film op de website. Overigens blijft de site gewoon bestaan. Al doen de schaarse nieuwe recensies anders vermoeden. En natuurlijk komen binnenkort de jaarlijstjes er weer aan. Dus begin alvast maar te graven in jullie collectieve geheugen.
The name is Bond, JB!