For Your Eyes Only part CXIX

Die DDR lebt weiter -- auf 79 qm!


Good Bye, Lenin!

Uit: 2003, Duitsland
Regie: Wolfgang Becker
Met: Alexander Beyer, Daniel Brühl, Michael Gwisdek, Chulpan Khamatova, Burghart Klaußner, Florian Lukas

Synopsis: Het is 1989, we bevinden ons in Oost Duitsland. Alex' moeder, Christiane, krijgt een hartaanval wanneer zij ziet hoe hij tijdens een demonstratie wordt opgepakt. Ze belandt in een coma. Als zij daaruit na acht maanden ontwaakt is het communistische regime intussen met de muur gevallen. Maar haar hart is zo zwak dat de kleinste schok haar dood kan zijn. Zoon Alex besluit de werkelijkheid naar zijn hand te zetten: in hun 79 vierkante meter grote appartement laat hij de DDR voortleven.



VW

De eerste beelden (openingstitels) doen meteen denken aan de inventieve clip van (volgens mij) Röyksopp waarin oubollige Zweedse ansichtkaarten dynamisch over elkaar heen zijn gemonteerd waardoor een geheel nieuw landschap gecreëerd wordt. Met Good Bye Lenin! zijn, op iets minder spectaculaire wijze, oude Oost-Duitse ansichten over elkaar gelegd. Mij deed het ook denken aan het vakantienieuws dat je 15 jaar geleden nog wel eens ontving van familie op vakantie in het Oostblok. Korrelige luchtfoto's van groezelig pleinen omringd door grauwe gebouwen als symbool voor het socialistisch succes. Het mag dan weinig glamoreus zijn, het is ten minste door kameraden voor kameraden gebouwd, is de boodschap. Dat moeder Christiane wordt neergezet als ideologisch naïeve voorvechtster van staats- en dus burger-belangen tegenover haar cynische kinderen en gedesillusioneerde collegae geeft wel aan dat weinigen in de DDR deze voorwendselen geloofden.


Toch koesteren de grootste pessimisten nog warme gevoelens voor dat eenduidige tijdperk. Dat blijkt wanneer Christiane's naaste omgeving het idee van de DDR in leven moet houden na de hereniging van Duitsland. Met weemoed worden partijliederen gezongen en met groot enthousiasme worden oude iconen weer even op hun sokkel gezet. Dat dit geen onzin is, wordt bewezen door het grote succes waarmee Good Bye, Lenin! in Duitsland heeft gedraaid en nu de rest van Europa mag veroveren. Het lacherige gevoel [ik heb LePaulski beloofd het woord Ostalgie niet te gebruiken] waarmee nu in Duitsland naar het verleden wordt gekeken, lijkt op wijze waarop programma's als I love 80's ons verleden met succes opdissen. De komische situatie rond moeder Christiane, is perfect uitgebuit door de zoon volledig te laten ontsporen in zijn poging het verleden levend te houden. Zijn zoektocht naar de waardeloze symbolen van het verleden "haben Sie noch Spreewaldgurken oder Mokkafix?" werkt ook in de Nederlandse bioskoop op de lachspieren. Net als de vreugde waarmee de Trabant wordt begroet wanneer deze al drie jaar na de bestelling wordt afgeleverd en de zelfverzonnen journaalbeelden van West Duitsers die Oost Berlijn invluchten.


De tijdreis zonder tijdmachine is een prachtige plotvondst maar geen reden voor de scenarist om op zijn lauweren te gaan zitten. Op subtiele wijze worden ook de schaduwkanten van het DDR regime getoond aan de hand van het familiedrama rond het gezin. Het recreëren van het verleden blijkt de therapie waarmee de zoon het leven in een gebroken gezin verwerkt. De leemte die ontstond nadat moeder zich aan de staat uithuwelijkte toen zij haar man verloor aan het Westen. Een leuke trivia is dat het gebouw waarop een Coca-Cola vlag wordt uitgehangen ook figureerde in One, Two, Three. Eén van de leukste komedies van Billy Wilder (en dat wil wat zeggen) over een directeur van de Coca-Cola company in West Berlijn ten tijde van de koude oorlog. Good Bye, Lenin! is een zeer charmante, lichtverteerbare geschiedenisles dat in Duitsland op geen enkele lagere school zou mogen ontbreken.


VW geeft ***



LePaulski

De zegetocht van Good bye, Lenin! duurt inmiddels al meer dan een half jaar. In die tijd zijn meer dan zes miljoen bezoekers de kassa gepasseerd bij onze oosterburen. Inmiddels zijn er talloze jury en publieksprijzen voor script, regie, production design en acteerwerk op de praalwagen geplaatst. Ook in Nederland zijn de berichten over 'Ostalgie' vanaf februari in de Nederlandse kranten terug te vinden geweest. Het wachten op het onderwerp in kwestie heeft lang geduurd.


Good bye, Lenin! blijkt het lange wachten meer dan waard. Het uitgangspunt, inmiddels genoegzaam bekend, is dat zoon Alex voor zijn net uit een coma ontwaakte moeder de val van de muur geheim moet houden. Hierbij moeten hij en zijn omgeving zich in de nodige bochten wringen om de illusie in stand te houden. De steun van familie en kennissen komt aanvankelijk nog wel van harte, maar verwatert naarmate de tijd vordert. Zo zijn er westerse Marken nodig om twee padvindertjes te laten opdraven om een oude DDR hymne aan het ziekbed van moeder te komen voorzingen. Uiteindelijk loopt de hele voorstelling uit op een (door Mark Moorman in Parool treffend omschreven) eenmans-DDR.


De motieven van zoon Alex, die zijn moeder heeft zien verlaten worden door zijn naar het westen gevluchte vader, zijn niet alleen geworteld in het bewerkstelligen van een voorspoedig herstel van zijn moeder. Naarmate het verhaal vordert blijkt Alex ook andere leugentjes om bestwil in te zetten die totaal los staan van het communistische regime. Zo verdraait hij de waarheid omtrent de afkomst van zijn nieuwe vriendin. Zo komen we bij de ware aard van het beestje. Good Bye, Lenin! kan worden geduid als de wanhopige poging van een zoon om zijn moeder een ideaalbeeld voor te spiegelen. Zoals ieder kind zijn schoolprestaties wel eens overdrijft of verzwijgt, zo krijgt Alex de kans om net een stap verder te gaan.


Het geheimhoudingsgegeven van Good bye, Lenin! lijkt aanvankelijk kluchtige situaties in de hand te gaan werken, maar dat valt achteraf gezien erg mee: alleen het uitrollen van een gigantisch Coca Cola banier kan als zodanig betiteld worden. Dat wil overigens niet zeggen dat er niet veel gelachen kan worden. De onmogelijke zoektocht naar de door moeder verlangde Oost-Duitse Spreewald Gurken is uitermate komisch. Toch kiest Good Bye, Lenin! ervoor zich als meer literair te presenteren, ondersteund door de voice-over van Alex die een opvallend mild beeld schetst van de voormalige DDR. Of moet ik zeggen van de door Alex gewenste DDR?


LePaulski geeft ***



jouw mening



Gezien: 28-11-2003

Vrienden,

Zo tegen het einde van 2003 blijkt in Nederland het onmogelijke mogelijk te worden. Een Duitse film, in een uitverkochte zaal waarin ook nog volop gelachen wordt. VW en LePaulski waren erbij en zagen het met lede ogen aan: dit doorzichtige charme offensief van de Duitser om ons bij het komende EK voetbal te laten verslappen. Misschien dat de schrijfsels van VW en mij de boel weer op scherp kunnen krijgen.



Home